Czerteż w Beskidzie Niskim – co warto wiedzieć o tym szczycie?

Położenie i charakterystyka Czerteża w Beskidzie Niskim

Czerteż w Beskidzie Niskim (znany również jako Mszana) wznosi się w paśmie zaliczanym do Beskidu Dukielskiego. Jego dokładna wysokość bywa różnie określana – 647, 648 lub 649 m n.p.m. Szczyt leży w grzbiecie między Kamienną Górą (673 m n.p.m.) na północy a wzniesieniem Dziurcza (586 m n.p.m.) na południowym wschodzie. Geograficznie ogranicza od zachodu dolinę Jasiołki między Tylawą a Nową Wsią, natomiast od północnego wschodu – dolinę Mszanki. U podnóża Czerteża rozciąga się górna część wsi Mszana, skąd wywodzi się jego alternatywna nazwa.

Warto zaznaczyć, że w Beskidzie Niskim występuje kilka szczytów o nazwie Czerteż, co może prowadzić do nieporozumień podczas planowania wycieczek. Przed wyruszeniem na szlak należy więc dokładnie sprawdzić, który szczyt jest celem wędrówki.

Ukształtowanie terenu wokół szczytu

Czerteż w Beskidzie Niskim charakteryzuje niezbyt wyniosła, wydłużona kulminacja grzbietu. Jeszcze na początku XXI wieku na szczycie można było zobaczyć pozostałości drewnianej wieży triangulacyjnej, obecnie prawdopodobnie już nieistniejące. Zbocza góry są słabo rozczłonkowane nielicznymi ciekami wodnymi, będącymi drobnymi dopływami Jasiołki i Mszanki.

Stoki Czerteża prezentują zróżnicowane nachylenie. Zachodnie i północne charakteryzują się umiarkowanym spadkiem, natomiast wschodnie zbocza są bardzo strome, a miejscami nawet urwiste, z niewielkimi wychodniami skalnymi. Ta różnorodność ukształtowania terenu sprawia, że wędrówka wokół masywu może być interesującym doświadczeniem dla osób poszukujących rozmaitych form krajobrazowych w Beskidzie Niskim.

Przyrodnicze walory masywu Czerteża w Beskidzie Niskim

Cały masyw Czerteża w Beskidzie Niskim porośnięty jest mieszanymi lasami, które w ostatnich dekadach zostały przetrzebione licznymi wyrębami. Jednak na miejscu dawnych karczowisk wyrosły już gęste młodniki, co świadczy o dynamicznej regeneracji przyrody. Od strony południowej do wysokości 550-580 m n.p.m. podchodzą zarastające łąki i pastwiska, wykorzystywane kilka dekad temu przez PGR w Mszanie.

Beskid Niski, w którym położony jest Czerteż, wyróżnia się bogatą florą i fauną. Region ten stanowi obszar przejściowy między Karpatami Zachodnimi a Wschodnimi, co wpływa na wyjątkową różnorodność gatunkową. W samym tylko Magurskim Parku Narodowym, położonym niedaleko Czerteża, stwierdzono występowanie kilkuset gatunków roślin naczyniowych.

Fauna Beskidu Niskiego, w tym okolic Czerteża, jest wyjątkowo bogata, szczególnie w gatunki leśne. Duża lesistość, stosunkowo niewielkie zaludnienie i mała presja turystyczna sprawiają, że obszar ten stanowi ostoję wielu rzadkich gatunków zwierząt. Spotkać tu można ssaki drapieżne, takie jak wilk, ryś, niedźwiedź oraz żbik. Z ptaków występują wszystkie krajowe gatunki dzięciołów, a także rzadkie gatunki sów, w tym puszczyk uralski, puszczyk zwyczajny, włochatka i sóweczka.

Szlaki turystyczne prowadzące na Czerteż w Beskidzie Niskim

Przez szczyt Czerteża w Beskidzie Niskim wiodą zielone znaki szlaku turystycznego z Tylawy do pustelni św. Jana z Dukli w Trzcianie. Szlak ten stanowi dogodny sposób na dotarcie na wierzchołek i poznanie walorów przyrodniczych oraz krajobrazowych góry. Należy jednak pamiętać, że Beskid Niski charakteryzuje się rzadszą siecią znakowanych tras w porównaniu z bardziej popularnymi pasmami górskimi.

Wybierając się na wędrówkę w okolice Czerteża, warto skorzystać z aktualnych map turystycznych, ponieważ przebieg szlaków może ulegać zmianom. Dobrym rozwiązaniem jest też skorzystanie z map cyfrowych i aplikacji turystycznych, które często są aktualizowane częściej niż wersje drukowane.

Atrakcje turystyczne w okolicy Czerteża

W pobliżu Czerteża znajduje się kilka interesujących miejsc wartych odwiedzenia:

• jednym z nich jest pustelnia św. Jana z Dukli w Trzcianie, będąca celem zielonego szlaku przechodzącego przez szczyt. To miejsce związane z postacią patrona archidiecezji przemyskiej, który według tradycji prowadził tam życie pustelnicze;
• niedaleko położona jest również Dukla z zespołem klasztornym bernardynów i muzeum historycznym;
• w okolicy znajdują się także liczne cmentarze z okresu I wojny światowej, będące świadectwem intensywnych walk toczonych w tym regionie podczas tzw. operacji gorlickiej;
• dla miłośników przyrody atrakcją będzie Magurski Park Narodowy, chroniący typowe dla Beskidu Niskiego ekosystemy.

Praktyczne wskazówki dla odwiedzających Czerteż

Planując wycieczkę na Czerteż w Beskidzie Niskim, należy wziąć pod uwagę kilka praktycznych aspektów. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że jest to region o stosunkowo słabo rozwiniętej infrastrukturze turystycznej. Liczba schronisk, punktów gastronomicznych czy sklepów jest ograniczona, dlatego warto zabrać ze sobą odpowiedni zapas prowiantu i napojów.

Istotne jest również odpowiednie przygotowanie kondycyjne, gdyż mimo niezbyt dużej wysokości bezwzględnej, teren jest często stromy i może stanowić wyzwanie dla osób nieprzyzwyczajonych do górskich wędrówek. Dodatkowo należy pamiętać o zmienności pogody w górach i zabezpieczyć się przed ewentualnymi nagłymi zmianami warunków atmosferycznych.

Wyposażenie niezbędne podczas wycieczki

Podczas wycieczki na Czerteż należy zabrać standardowe wyposażenie górskie: 

• wygodne, wodoodporne buty trekkingowe;
• odzież odpowiednią do pory roku i warunków pogodowych (najlepiej w systemie warstwowym);
• plecak z zapasem wody i jedzenia;
• mapę, kompas lub odbiornik GPS;
• przydatne będą również kijki trekkingowe, które odciążają stawy kolanowe podczas zejść ze stromych zboczy.

W plecaku powinny znaleźć się także: apteczka pierwszej pomocy, latarka (najlepiej czołowa), telefon komórkowy z naładowaną baterią oraz folię NRC na wypadek nagłego załamania pogody. Ze względu na możliwość występowania kleszczy w okresie od wczesnej wiosny do późnej jesieni, zalecane jest stosowanie środków odstraszających te pajęczaki.

Historia i pochodzenie nazwy szczytu Czerteż

Nazwa tej góry jest ściśle związaną z historią gospodarczą regionu. Rzuca światło na dawne praktyki osadnicze i gospodarcze stosowane przez pierwszych mieszkańców tych terenów. Etymologia słowa sięga czasów, gdy obszar Beskidu Niskiego był stopniowo kolonizowany i zagospodarowywany przez osadników wołoskich i ruskich. Słowo „czerteż” pochodzi z języka wołosko-ruskiego i związane jest z archaiczną gospodarką w Karpatach. Określało ono teren uzyskany poprzez wyrąb, a następnie wykarczowanie lub wypalenie terenów zalesionych pod przyszłe osadnictwo i pastwiska. Nazwa została przeniesiona na szczyt od takich właśnie wyrębów utworzonych na jego stokach, które z czasem przekształciły się w polany pasterskie.

Nazwa „Czerteż” stanowi cenny ślad historyczny, dokumentujący dawną gospodarkę rolno-pasterską prowadzoną przez ludność łemkowską zamieszkującą Beskid Niski przed wysiedleniami w ramach Akcji Wisła. Analogiczne określeni można spotkać w wielu miejscach całego łuku Karpat, co świadczy o powszechności tej metody pozyskiwania terenów rolniczych i pasterskich w przeszłości.