Beskid Gorlicki – atrakcje, szlaki i ciekawe miejsca

Beskid Gorlicki – zachodnia część Beskidu Niskiego

Beskid Gorlicki to malowniczy zakątek południowej Małopolski, który choć nie stanowi odrębnego pasma górskiego, urzeka turystów swoim niepowtarzalnym charakterem. Jest to potoczna nazwa zachodniej części Beskidu Niskiego rozpościerająca się na południe od miasta Gorlice. Region ten, często określany przez znawców i miłośników gór jako „magiczny zakamarek Beskidu Niskiego”, oferuje niezliczone atrakcje zarówno dla poszukiwaczy spokoju, jak i aktywnych odkrywców.

Wyjątkowość tego obszaru tkwi w harmonijnym połączeniu dzikiej, nieskażonej przyrody z bogatym dziedzictwem kulturowym. Beskid Gorlicki wyróżnia się nie tylko pięknymi krajobrazami, ale również fascynującą historią związaną z wydobyciem ropy naftowej, która odegrała znaczącą rolę w rozwoju tego regionu. To właśnie tutaj narodził się przemysł naftowy, który przez dziesięciolecia kształtował lokalną gospodarkę i wpływał na życie mieszkańców.

Łagodne wzniesienia Beskidu Gorlickiego

Krajobraz Beskidu Gorlickiego charakteryzuje się łagodnymi wzniesieniami, których wysokość rzadko przekracza 1000 m n.p.m. Charakterystyczną cechą beskidzkiego krajobrazu są szerokie doliny rzek, malownicze wzgórza pokryte lasami mieszanymi oraz rozległe polany, które powstały w wyniku wielowiekowej działalności pasterskiej. Ta unikalna rzeźba terenu sprawia, że Beskid Gorlicki jest idealnym miejscem zarówno dla doświadczonych turystów, jak i rodzin z dziećmi szukających łatwiejszych tras.

Dawne wsie Łemkowszczyzny – melancholijne ślady przeszłości

Wędrując przez Beskid Gorlicki, natrafisz na miejsca, gdzie przed laty tętniło życie. Dziś po dawnych łemkowskich wsiach pozostały jedynie przydrożne krzyże, zarośnięte cmentarze i symboliczne drzwi, które prowadzą do pustych dolin. Takie pamiątki znajdziesz m.in. w Długiem, Czarnem, Lipnej czy Radocynie. Każda z tych miejscowości ma swoją historię, często naznaczoną dramatycznymi wydarzeniami XX wieku, kiedy to przymusowe wysiedlenia i Akcja „Wisła” sprawiły, że całe społeczności zniknęły z mapy regionu.

Cmentarze wojenne – świadectwo I wojny światowej

W lasach Beskidu Gorlickiego ukryte są liczne cmentarze z czasów Wielkiej Wojny. Szczególne wrażenie robi cmentarz nr 51 na szczycie Rotundy, gdzie monumentalne drewniane wieże-krzyże przypominają o żołnierzach poległych w 1915 roku. Do wielu cmentarzy dotrzesz tylko pieszo, co czyni wizytę jeszcze bardziej wyjątkową i refleksyjną.

Drewniane cerkwie i kościoły – perły Szlaku Architektury Drewnianej

Beskid Gorlicki słynie z niezwykłych drewnianych cerkwi, z których kilka trafiło na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Warto odwiedzić cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu, cerkiew Opieki Matki Bożej w Owczarach czy świątynię w Brunarach Wyżnych. Każda z nich zachwyca architekturą, bogatym ikonostasem i malowniczym położeniem. W wielu miejscach świątynie te służą dziś zarówno katolikom, jak i grekokatolikom, co podkreśla wielokulturowy charakter regionu.

Oprócz obiektów UNESCO, warto zajrzeć do cerkwi w Hańczowej, Nowicy, Leszczynach czy Skwirtne. Ich wnętrza zdobią polichromie i zabytkowe ikony, a wokół świątyń rozciągają się stare cmentarze z charakterystycznymi łemkowskimi krzyżami. W Łosiu, poza cerkwią, można odwiedzić Zagrodę Maziarską – skansen opowiadający o dawnych rzemieślnikach tego regionu.

Gorlice – miasto światła i przemysłu naftowego

Gorlice to serce regionu i miejsce, gdzie historia przeplata się z nowoczesnością. Miasto znane jest jako „Miasto Światła” – to tutaj w 1854 roku zapłonęła pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa, skonstruowana przez Ignacego Łukasiewicza. Spacerując po rynku, warto zwrócić uwagę na ratusz z końca XVIII wieku oraz artystyczną „budkę nietelefoniczną”, w której można posłuchać opowieści o regionie.

Miłośnicy historii przemysłu powinni odwiedzić Skansen Przemysłu Naftowego „Magdalena”. Na terenie dawnej kopalni zgromadzono liczne eksponaty związane z wydobyciem ropy naftowej, w tym wieżę wiertniczą, narzędzia i archiwalne fotografie. To doskonała okazja, by poznać dzieje „czarnego złota” i jego wpływ na rozwój regionu.

Pałac Długoszów i żydowski kirkut

Na pograniczu Gorlic i Siar znajduje się elegancki Pałac Długoszów, otoczony parkiem i rzeźbami. Warto także odwiedzić żydowski cmentarz (kirkut) z XVIII wieku oraz Sidur Przechodniów – wzruszający pomnik upamiętniający dawnych mieszkańców miasta.

Uzdrowiska, lokalne smaki i relaks

Wysowa-Zdrój to malowniczo położona miejscowość, słynąca z leczniczych wód mineralnych. W tutejszej pijalni można spróbować wód „Józef”, „Franciszek” i „Henryk”, a w parku zdrojowym odpocząć wśród zieleni lub skorzystać z tężni solankowej. Warto też zajrzeć do Starego Domu Zdrojowego, gdzie serwowane są regionalne potrawy inspirowane kuchnią pogórzańską i żydowską.

W dolinie potoku Wapienka, na skraju Magurskiego Parku Narodowego, leży Wapienne – jedno z najmniejszych uzdrowisk w Polsce. Oprócz pijalni i tężni, na turystów czeka tu wieża widokowa na górze Ferdel oraz spokojne leśne szlaki.

Smaki regionu i marka Karpating

Beskid Gorlicki to także kraina wyjątkowych smaków. Lokalne produkty, takie jak piernik Kasztelan Biecki, rydzowe specjały, chleby na zakwasie czy wody mineralne z Wysowej, wyróżniają się jakością i tradycją. Nad ich autentycznością czuwa marka lokalna Karpating, która promuje regionalne wyroby i wydarzenia, m.in. Święto Rydza, festiwale folklorystyczne czy warsztaty kulinarne.

Jezioro Klimkówka – relaks nad wodą

W okolicach Klimkówki znajduje się malowniczy zalew, który powstał po przegrodzeniu doliny rzeki Ropy. To idealne miejsce na wypoczynek, kąpiel, kajaki czy windsurfing. Wokół jeziora wytyczono ścieżki spacerowe i rowerowe, a nad brzegiem działa wypożyczalnia sprzętu wodnego.

Szlaki piesze, rowerowe i konne – aktywnie w Beskidzie Gorlickim

Region oferuje ponad 300 km oznakowanych szlaków pieszych o różnym stopniu trudności. Polecamy dwa szlaki, z którymi warto się zapoznać.

Szlak z Gorlic do Wapiennego

Szlak z Gorlic do Wapiennego to około 13-kilometrowa (około 4 h pieszo) trasa prowadząca przez spokojne, malownicze tereny Beskidu Gorlickiego. Rozpoczyna się w Gorlicach, wiedzie przez Dominikowice i leśne ścieżki na szczyt Łysuli, skąd rozciągają się widoki na dolinę Męciny Wielkiej. Meta znajduje się w wspomnianym uzdrowisku Wapienne, słynącym z kameralnego klimatu i leczniczych wód. Wędrówkę warto wydłużyć o wizytę w rezerwacie Kornuty, znanym z wapiennych ostańców i jaskiń.

Szlak z Gorlic na Przełęcz Magura Małastowska

Trasa z Gorlic na Przełęcz Magura Małastowska liczy blisko 18 km (około 5-6 h pieszo) i oferuje różnorodne krajobrazy. Po opuszczeniu miasta szlak prowadzi doliną Sękówki do Siar, a następnie przez rozległe lasy, mijając malowniczą Przełęcz Owczarską. Ostatni etap to podejście na Magurę Małastowską, gdzie można odwiedzić cmentarz wojenny z I wojny światowej. Na przełęczy znajduje się schronisko PTTK, idealne na odpoczynek po długiej wędrówce.

Raj dla rowerzystów

Beskid Gorlicki to raj dla rowerzystów. Przez region przebiega m.in. Rowerowy Szlak Naftowy oraz Karpacki Szlak Rowerowy, prowadzący przez malownicze, często niezamieszkałe tereny. Dla miłośników koni polecana jest wizyta w stadninie huculskiej w Regietowie, gdzie można wziąć udział w rajdach konnych lub po prostu podziwiać zwierzęta na pastwiskach.

Skanseny, muzea i festiwale – kultura żywa i na wyciągnięcie ręki

W Szymbarku, w dolinie rzeki Ropy, znajduje się skansen prezentujący architekturę i życie codzienne dawnej wsi pogórzańskiej. Na terenie muzeum zgromadzono zabytkowe chałupy, spichlerze, kuźnie i wiatraki. To doskonałe miejsce, by poznać tradycje regionu i zobaczyć wystawy tematyczne, np. o ziołach, maszynach rolniczych czy strojach ludowych.

W Beskidzie Gorlickim odbywają się liczne wydarzenia kulturalne – od festiwali muzyki dawnej, przez święta kulinarne, po warsztaty rękodzieła. Szczególnie warto zwrócić uwagę na Festiwal Folkowy „4 Strony Karpat” w Gorlicach, Międzynarodowy Festiwal Koronki Klockowej w Bobowej, Festiwal Światła odbywający się w kwietniu,  czy warsztaty kuchni łemkowskiej w Łosiu.

Jak zaplanować wycieczkę w Beskid Gorlicki?

Planując wyprawę, warto zarezerwować sobie kilka dni, aby w pełni docenić różnorodność regionu. Najlepiej poruszać się pieszo, rowerem lub samochodem, korzystając z lokalnych szlaków i odwiedzając zarówno popularne atrakcje, jak i mniej znane, ukryte w dolinach miejsca. Noclegi znajdziesz w uzdrowiskach, agroturystykach czy klimatycznych pensjonatach. Nie zapomnij spróbować lokalnych specjałów i wziąć udziału w warsztatach czy festiwalach, które pozwolą jeszcze lepiej poznać tutejszą kulturę i ludzi.

Beskid Gorlicki to miejsce, które zachwyca autentycznością, spokojem i bogactwem przyrody oraz kultury. To region, do którego chce się wracać, by odkrywać kolejne tajemnice i cieszyć się wędrówkami z dala od tłumów.

Fot. Główne: Andrzej Otrębski via Wikipedia, CC BY-SA 3.0 pl